Σκοπός του μαθήματος αποτελεί η εισαγωγή των μεταπτυχιακών φοιτητών στην ανάλυση και διαχείριση φυσικών καταστροφών σε παγκόσμιο αλλά και εθνικό επίπεδο με στόχο την ορθολογική και αποτελεσματική λήψη αποφάσεων στο σχεδιασμό της πρόληψης και καταστολής τέτοιων φαινομένων. Το μάθημα σκοπεύει στην εξοικείωση του μεταπτυχιακού φοιτητή με την έννοια της καταστροφής, καθώς και  των πολλαπλών μορφών καταστροφών και των ποικίλων επιπτώσεων από αυτές. Στόχος είναι επίσης η συνειδητοποίηση της σοβαρότητας του θέματος σε παγκόσμια κλίμακα. Έμφαση δίνεται επίσης στη σύνθετη σχέση αλληλεπίδρασης των φυσικών φαινομένων με την ανθρώπινη δραστηριότητα και τα καταστροφικά φαινόμενα που προκύπτουν από αυτήν.

Οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες, οι ξηρασίες, η ερημοποίηση και οι σεισμοί αποτελούν τους πιο διαδεδομένους περιβαλλοντικούς κινδύνους σε παγκόσμια κλίμακα. Η κρισιμότητα ουσιαστικής πρόληψης και διαχείρισης ανάλογων περιστατικών θεωρείται καθοριστικής σημασίας καθώς τα φαινόμενα αυτά δύναται να προκαλέσουν επιπτώσεις μεγάλης έντασης στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, στην ατομική και δημόσια περιουσία, στις υποδομές, στους πλουτοπαραγωγικούς πόρους και πάνω από όλα στην ίδια την ανθρώπινη ζωή. Σε αυτό το πλαίσιο θα αναδειχθούν και οι νεότερες τεχνολογικές εξελίξεις συστημάτων έγκαιρης ειδοποίησης αποτροπής ακραίων συμβάντων φυσικών καταστροφών.

Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος, ο φοιτητής-τρια θα είναι σε θέση:

• να κατανοήσει τις αιτίες που δημιουργούν τα φυσικά φαινόμενα και να μπορέσει να τα ιεραρχήσει ανάλογα με το μέγεθος των αποτελεσμάτων που αυτές επιφέρουν τη σοβαρότητα ή όχι μιας κατάστασης
• να έχει γνώση και κατανόηση μεταξύ διαφορετικών γνωσιακών προσεγγίσεων
• Να γνωρίζει και να κατανοεί τις νέες τεχνολογίες που αφορούν στην παρακολούθηση και καταγραφή φυσικών καταστροφών, τις νέες τεχνολογίες πρόγνωσης φυσικών καταστροφών καθώς και τις μεθοδολογίες διαχείρισης φυσικών καταστροφών
• να κατέχει προχωρημένες δεξιότητες επεξεργασίας, ανάλυσης και επίλυσης σύνθετων προβλημάτων με τη χρήση των απαραίτητων τεχνολογιών
• να διαχειρίζεται σύνθετα σχέδια εργασίας και θα είναι σε θέση να λάβει αποφάσεις για το σχεδιασμό και λειτουργία σχεδίου διαχείρισης φυσικών καταστροφών.

Το περιεχόμενο του μαθήματος βασίζεται στις σύγχρονες εξελίξεις της επιστημονικής έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης. Οι θεματικές ενότητες περιλαμβάνουν: Εννοιολογικό υπόβαθρο και ταξινόμηση περιβαλλοντικών κινδύνων/φυσικών καταστροφών. Διάδραση των συνεπειών των φυσικών καταστροφών που με τη σειρά τους μπορούν να προκαλέσουν την εκκίνηση ή κλιμάκωση άλλου τύπου φυσικών κινδύνων.

Ο εκπαιδευόμενος εισάγεται στους ορισμούς και τις έννοιες του κινδύνου, της τρωτότητας και της διακινδύνευσης που αποτελούν τις βασικές αρχές της διαχείρισης καταστροφών. Έμφαση δίνεται στη διάσταση του κινδύνου, τις κατηγορίες κινδύνων που απειλούν τον άνθρωπο και το περιβάλλον του και το πλαίσιο της διαχείρισης των κινδύνων βάσει της ανάλυσης και εκτίμησης τους. Επίσης, εισάγεται ο όρος της τρωτότητας και παρουσιάζεται η έννοια της διακινδύνευσης, οι διαφορετικές προσεγγίσεις της και ο τρόπος με τον οποίο η διαχείριση της διακινδύνευσης μπορεί να μειώσει τις επιπτώσεις των καταστροφών και να συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη μιας κοινωνίας.

• Ανάλυση παραγόντων που οδηγούν σε πλημμυρικά φαινόμενα (πυρκαγιές, μεταβολή των χρήσεων γης, ανθρώπινες παρεμβάσεις σε υδάτινους φορείς) με έμφαση στον αστικό ιστό και τις παράκτιες περιοχές. Μοντέλα πρόβλεψης και συσχέτισης με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ανάλυση επιπτώσεων στο φυσικό περιβάλλον και στην υποβάθμιση των υποδομών του αστικού ιστού. Μέτρα προστασίας και αντιστάθμισης πλημμυρικών συμβάντων.
• Εισαγωγή στον ορισμό και στην κατανόηση τύπων και των χαρακτηριστικών της ξηρασίας. Γνώση και κατανόηση των φυσικών διαδικασιών ξηρασίας και των πλεονεκτημάτων και περιορισμών των διαφόρων τεχνικών που χρησιμοποιούνται στην προσομοίωση του φαινομένου. Εξοικείωση και χρήση με προσδιοριστικά μοντέλα και ανάλυση χρονοσειρών χαμηλών απορροών με σκοπό την αναγνώριση και παρακολούθηση των ξηρασιών. Στοχαστική και Πιθανοθεωρητική ανάλυση ξηρασίας.
• Ανάλυση φυσικών και ανθρωπογενών αιτιών (μεταβαλλόμενες κλιματολογικές συνθήκες, πυρκαγιές, υπερβόσκηση, υπεράντληση υδάτων κλπ.) που οδηγούν σε ερημοποίηση και σύνδεσή τους με απώλεια κρίσιμων πλουτοπαραγωγικών πόρων (μείωση αγροτικής παραγωγής και της γονιμότητας των εδαφών, απώλεια βιοποικιλότητας, διάβρωση κλπ.) – μέτρα πρόληψης και αντιστάθμισης περιοχών που κινδυνεύουν από τις επιπτώσεις της ερημοποίησης. Ανάδειξη προβλημάτων και παγκόσμιων τάσεων.
• Κύρια αίτια πρόκλησης και διαχρονικής εξέλιξης των πυρκαγιών στον ελληνικό και διεθνή χώρο. Βασικοί φυσικοί (μετεωρολογία, γεωμορφολογία, καύσιμη ύλη κλπ.) και ανθρωπογενείς παράγοντες που επηρεάζουν την εξάπλωση τέτοιων φαινομένων.  Επιπτώσεις των πυρκαγιών στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον (διάβρωση εδάφους, απώλεια βιοποικιλότητας κλπ.). Νεότερες καινοτόμες προσεγγίσεις διαχείρισης πυρκαγιών σε διάφορους χωρικούς υποδοχείς (αστικό περιβάλλον – ύπαιθρος – παράκτιες περιοχές κλπ.).
• Εισαγωγή στην έννοια του σεισμού, τα διάφορα είδη σεισμών και τις σύγχρονες μεθόδους καταγραφής του μεγέθους και της έντασης τους. Σκοπός της ενότητας είναι να περιγράψει την φύση των σεισμών και ποια είναι τα κύρια αίτια πρόκλησης τους, γεωλογικά ή ανθρωπογενή, καθώς και τις βασικές αρχές των οργάνων καταγραφής. Επιπλέον, μέσα από την παράθεση των σύγχρονων μεθόδων εκτίμησης του μεγέθους και της έντασης ενός σεισμού η ενότητα αποσαφηνίζει στον εκπαιδευόμενο τους όρους των αντιστοίχων κλιμάκων μέτρησης. Γίνεται επίσης αναφορά στην πολιτική προστασία και στους κανόνες αντιμετώπισης του φαινομένου, τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.

Το μάθημα θα περιλαμβάνει διαλέξεις αναφορικά με τις συνιστώσες όλων των προαναφερόμενων φυσικών καταστροφών. Θα παρουσιαστούν εμπειρικές εφαρμογές πραγματικών προβλημάτων από τον εθνικό και παγκόσμιο χάρτη. Στα πλαίσια του μαθήματος θα γίνει παρουσίαση και ανάλυση του Παγκόσμιου Συστήματος Overview of the Global Disaster Alert & Coordination System (GDACS) μαζί με εφαρμογές στον Ελλαδικό χώρο.Η τελική εξέταση των φοιτητών θα προσμετράται κατά 70% στον τελικό βαθμό, ενώ ένα 30% θα αποτελεί συγγραφή και παρουσίαση βιβλιογραφικής εργασίας σε ένα φαινόμενο αποκλειστικής επιλογής και ενδιαφέροντος εκ μέρους των φοιτητών.

• Δανδουλάκη, Μ. (2012). Καλλικράτης, Πολιτική Προστασία και Αυτοδιοίκηση. Αθήνα.
• Λέκκας, Ε. (2000). Φυσικές και Τεχνολογικές Καταστροφές (Β). Access. Retrieved from http://www.elekkas.gr/images/stories/pdfdocs/books/tk.pdf
• Λέκκας, Ε. (2004). Πολιτικές διαχείρισης φυσικών καταστροφών ανά τον κόσμο. In 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο Περιβάλλοντος Ένωσης Ελλήνων Φυσικών. Θεσσαλονίκη. Retrieved from http://www.elekkas.gr/attachments/182_170.pdf
• Λέκκας, Ε., & Ανδρεαδάκης, Ε. (2015). Εισαγωγή στη Θεωρία της Διαχείρισης Καταστροφών και Κρίσεων. Αθήνα: Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Retrieved from http://eclass.uoa.gr/courses/GEOL255/
• Λέκκας, Ε., & Ανδρεαδάκης, Ε. (2016). Καταστροφές και Κρίσεις Παγκόσμιας Εμβέλειας. Αθήνα: Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
• Μιμίκου, Μ., (2006). Τεχνολογία Υδατικών Πόρων», 3η Έκδοση, Εκδόσεις Α. ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ ISBN: 978-960-7530-79-0. [Προτεινόμενο σύγγραμμα: Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 9780].
• Τσακίρης, Γ., (2012). Υδατικοί Πόροι Ι. Τεχνική Υδρολογία», 1η Έκδοση, Εκδόσεις Συμμετρία, ISBN: 978-960-266-380-6. [Προτεινόμενο σύγγραμμα: Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 22771790].
• Barredo, J. I. (2007). Major flood disasters in Europe: 1950–2005. Natural Hazards, 42(1), 125–148. http://doi.org/10.1007/s11069-006-9065-2
• Chakraborty, J., Tobin, G. A., & Montz, B. E. (2005). Population Evacuation: Assessing Spatial Variability in Geophysical Risk and Social Vulnerability to Natural Hazards. Natural Hazards Review, 6(1), 23– 33. http://doi.org/10.1061/(ASCE)1527-6988(2005)6:1(23)
• Dahlman, L. (2016). Climate Change: Global Temperature | NOAA Climate.gov. Retrieved from https://www.climate.gov/news-features/understanding-climate/climate-change-global-temperature
• Nagarajan R., (2010). Drought Assessment. Springer Publications.
• Rossi G., T. Vega, and B. Bonaccorso, (eds.) (2003). Tools for Drought Mitigation in Mediterranean Regions. Water Science and Technology Library, Vol. 44, Kluwer Academic Publishers, The Netherlands.
• Schiermeier, Q. (2005). Natural disasters: The chaos to come. Nature, 438(7070), 903–906. http://doi.org/10.1038/438903a
• Wardlow B.D., M. C. Anderson, and J.P. Verdin. (eds.) (2012). Remote Sensing of Drought:Innovative Monitoring Approaches. Drought and water crises series, CRC Press.
• Wilhite, D.A. (ed.) (2000). Drought: A Global Assessment. Natural Hazards and Disasters Series. Routledge Publishers, London.
• Wilhite, D.A. (ed.) (2005). Drought and Water Crises: Science, Technology, and Management Issues. CRC Press.
• World Meteorological Organization, (WMO) (2008). Manual on Low-flow Estimation and Prediction. WMO- No. 1029, Operational Hydrology report No. 50, 136p.
• Zhou, H., Wang, J., Wan, J., & Jia, H. (2010). Resilience to natural hazards: a geographic perspective. Natural Hazards, 53(1), 21–41. http://doi.org/10.1007/s11069-009-9407-y